[อธิบายพระพุทธพจน์มีองค์ 9 ทีละองค์]

บรรดาพระพุทธพจน์ที่มีองค์ 9 นั้น อุภโตวิภังค์ นิทเทส ขันธกะ
ปริวาร และพระสูตร มีมงคลสูตร รตนสูตร นาลกสูตร และตุวฏกสูตร
เป็นต้น ในสุตตนิบาต และพระตถาคตพจน์ (พระดำรัสของพระตถาคต)
ที่มีชื่อว่าสูตรแม้อื่น พึงทราบว่า พระสูตร.
พระสูตรที่มีคาถาแม้ทั้งหมด พึงทราบว่า เคยยะ.
สคาถกวรรค (วรรคที่มีคาถา) แม้ทั้งสิ้น ในสังยุตตนิกาย พึงทราบว่า
เคยยะ โดยพิเศษ.
พระอภิธรรมปิฎกทั้งสิ้น พระสูตรที่ไม่มีคาถาปน และพระพุทธพจน์
แม้อื่น ที่ไม่ได้สงเคราะห์เข้า ด้วยองค์ 8 พึงทราบว่า เวยยากรณะ.
ธรรมบท เถรคาถา เถรีคาถา และคาถาล้วน ๆ ที่ไม่มีชื่อว่าสูตร
ในสุตตนิบาต พึงทราบว่า คาถา.
พระสูตร 82 สูตร ที่ปฏิสังยุตติด้วยคาถาซึ่งสำเร็จด้วยโสมนัสสญาณ
พึงทราบว่า อุทาน
พระสูตร 110 สูตร ที่เป็นไปโดยนัยเป็นต้นว่า ข้อนี้สมจริงดังคำที่
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้แล้ว¹ พึ่งทราบว่า อิติวุตตกะ
ชาดก 550 มีอปัณณกชาดกเป็นต้น พึงทราบว่า ชาตกะ.
พระสูตร ที่ปฏิสังยุตด้วยอัจฉริยะอัพภูตธรรมแม้ทั้งหมด ซึ่งเป็นไป
โดยนัยเป็นต้นว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! อัจฉริยอัพภูตธรรม 4 อย่าง เหล่านี้
ย่อมมีในพระอานนท์ ² พึงทราบว่า อัพภูตธัมมะ.
1. ขุ. อิติวุตฺตก. 25/229. 2. ที. มหา. 10/182

พระสูตรที่มนุษย์เป็นต้นถามแล้ว ได้ความรู้และความยินดีแม้ทั้งหมด
มีจูฬเวทัลลสูตร มหาเวทัลลสูตร สัมมาทิฏฐิสูตร สักกปัญหสูตร สังขารภาช-
นียสูตร และมหาปุณณมสูตรเป็นต้น พึงทราบว่า เวทัลละ.
พระพุทธพจน์มีองค์ 9 ด้วยอำนาจแห่งองค์ ดังพรรณนามาฉะนี้.

[พระพุทธพจน์มี 84,000 พระธรรมขันธ์]

พระพุทธพจน์มี 84,000 อย่าง ด้วยอำนาจแห่งพระธรรมขันธ์
อย่างไร ? จริงอยู่ พระพุทธพจน์นั้นทั้งหมดเทียว มี 84,000 ประเภท
ด้วยอำนาจแห่งพระธรรมขันธ์ ที่พระอานนทเถระแสดงไว้แล้วอย่างนี้ว่า
ข้าพเจ้าเรียนเอาพระธรรม จากพุทธ-
สำนัก 82,000 จากสำนักภิกษุ 2,000
พระธรรมที่เป็นไปในหทัยของข้าพเจ้า จึงมี
จำนวน 84,000 ดังนี้.

[วิธีคำนวณนับพระธรรมขันธ์เฉพาะขันธ์หนึ่ง ๆ]

บรรดาพระธรรมขันธ์ 84,000 นั้น พระสูตรที่มีอนุสนธิเดียวจัด
เป็นหนึ่งพระธรรมขันธ์. ในพระสูตรที่มีอนุสนธิมาก นับพระธรรมขันธ์ด้วย
อำนาจแห่งอนุสนธิ. ในคาถาพันธ์ทั้งหลาย คำถามปัญหา (ข้อหนึ่ง) จัดเป็น
หนึ่งพระธรรมขันธ์, คำวิสัชนา (ข้อหนึ่ง) จัดเป็นหนึ่งพระธรรมขันธ์.
ในพระอภิธรรม การจำแนกติกะทุกะแต่ละติกะทุกะ และการจำแนก
วารจิตแต่ละวารจิต จัดเป็นหนึ่งพระธรรมขันธ์.
ในพระวินัย มีวัตถุ มีมาติกา มีบทภาชนีย์ มีอันตราบัติ มีอาบัติ
มีอนาบัติ มีกำหนดติกะ บรรดาวัตถุและมาติกาเป็นต้นเหล่านั้น ส่วนหนึ่ง ๆ
พึงทราบว่า เป็นพระธรรมขันธ์อันหนึ่ง ๆ.